Marul Yetiştirmek Karlı mı? 2025 Verim ve Maliyet Analizi

Marul Yetiştiriciliğine Genel Bakış

Marul (Lactuca sativa L.), hızlı gelişen, kısa sürede hasada gelen ve yıl içinde birkaç kez üretim yapılabilen sebzeler arasında yer alır. Türkiye’de özellikle Marmara, Ege, Akdeniz ve İç Anadolu bölgelerinde yoğun olarak yetiştirilir. Bu geniş yayılım, marulun hem serada hem de açık tarlada üretime uygun bir bitki olmasından kaynaklanır.

2025 yılı itibarıyla, artan fide, gübre ve enerji maliyetlerine rağmen marul üretimi hâlâ kısa vadede gelir sağlayabilen bir tarımsal faaliyet olarak öne çıkmaktadır. Özellikle kış aylarında serada yapılan üretim, yaz dönemine göre daha yüksek satış fiyatı getirir.

Türkiye’de Marul Üretim Durumu

Tarım ve Orman Bakanlığı verilerine göre Türkiye’de yılda yaklaşık 550–600 bin ton marul üretimi yapılmaktadır. Bunun büyük kısmı kıvırcık ve göbekli marul türlerinden oluşur. 2024–2025 sezonunda pazar payı dağılımı aşağıdaki gibidir:

Bu tabloya göre en çok yetiştirilen tür kıvırcık maruldur, ancak en yüksek gelir potansiyeli Iceberg ve Lollo türlerindedir.

Üretim Süresi ve Dönüm Başına Ekim Sıklığı

Marulun yetişme süresi türüne ve iklime göre değişmekle birlikte ortalama 55–75 gün arasındadır. Bu, üreticinin bir yıl içinde aynı tarladan 3–4 kez hasat yapabilmesine olanak tanır.

Aşağıdaki tablo, ortalama ekim sıklığı ve bitki aralıklarını göstermektedir:

Üretim Avantajları

• Marul, kısa sürede hasat edildiği için sermaye dönüşü hızlıdır.
• Yıl içinde birden fazla ekim yapılabildiğinden nakit akışı süreklidir.
• Seralarda kış üretimi sayesinde fiyat farkı avantajı oluşur.
• Her bölgede yetiştirilebilmesi nedeniyle pazar bulma sorunu azdır.

2025 İçin Genel Görünüm

Girdi maliyetlerinin artışı, özellikle fide ve gübre tarafında üreticiyi zorlamaktadır. Ancak yüksek talep ve kış döneminde oluşan fiyat artışları sayesinde marul üretimi hâlen küçük ve orta ölçekli çiftçiler için kârlı kabul edilmektedir. Özellikle 1–5 dönümlük alanlarda yapılan üretim, doğru planlama ve pazar bağlantısıyla aylık %25–35 brüt kâr oranı sağlayabilir.

Marul Türleri ve Pazar Değerleri

Türkiye’de marul yetiştiriciliğinde dört ana tür öne çıkar: kıvırcık, göbekli (Yedikule), Iceberg, ve Lollo Rossa/Bionda. Bu türler; iklim uyumu, verim, dayanıklılık ve pazar değeri açısından birbirinden ayrılır. 2025 itibarıyla üretici fiyatları, bölgesel arz-talep dengesi ve lojistik giderler nedeniyle önemli farklılıklar gösterebilmektedir.

1. Kıvırcık Marul

Türkiye’de en çok yetiştirilen marul türüdür. Görsel olarak hacimli yaprakları ve bol su içeriğiyle salata sektöründe çok tercih edilir. Seralarda yıl boyunca üretilebilmesi ve hızlı gelişimi nedeniyle üretici açısından avantajlıdır.

Kıvırcık marul, özellikle Bursa, Balıkesir, İzmir ve Antalya bölgelerinde yoğun olarak üretilir.

2. Göbekli (Yedikule) Marul

Klasik bir Türk çeşidi olan Yedikule, daha iri yapraklı ve aromalıdır. Özellikle yerel pazarlarda tercih edilir. Ancak raf ömrü kısa olduğu için market zincirlerinde kıvırcık kadar yaygın değildir.

Bu tür, küçük çiftçiler için lokal satış avantajı sağlar ancak uzun nakliyede ürün kaybı yüksektir.

3. Iceberg Marul

Iceberg, yoğun göbek yapısı ve uzun raf ömrüyle zincir marketler ve restoranlar tarafından en çok tercih edilen türdür. Soğuk zincirle taşındığında uzun süre taze kalması sayesinde ihracata da uygundur.

Iceberg yetiştiriciliği, özellikle Antalya, Konya, Isparta ve Mersin çevresinde giderek artmaktadır.

4. Lollo Rossa ve Lollo Bionda

Lollo türleri genellikle gurme restoranlar ve paketli salata üreticileri için özel olarak yetiştirilir. Kıvırcığa benzer ama daha renkli, süslü görünümlüdür. Üretimi diğer türlere göre daha azdır fakat kg fiyatı en yüksek olan türdür.

Bu tür, niş bir pazar sunduğu için küçük üreticiler için yüksek gelirli alternatif olabilir.

Genel Değerlendirme

Bu tabloya göre en yüksek kâr, Iceberg ve Lollo türlerinden elde edilmektedir. Ancak bunların üretim riski, iklim isteği ve fide maliyeti daha yüksektir.

Marulun Yetişme Koşulları

Marul, serin iklim sebzeleri arasında yer alır ve optimum gelişimini 10–20°C sıcaklık aralığında gösterir. Bu nedenle Türkiye’nin pek çok bölgesinde hem ilkbahar hem de sonbahar dönemlerinde açık alanda, kış aylarında ise seralarda yetiştirilebilir. Sıcaklığın 25°C’nin üzerine çıkması bitkide erken sapa kalkma ve yaprak acılaşması gibi kalite kayıplarına neden olur.

İklim İstekleri

• Optimum sıcaklık: 15–20°C
• Minimum sıcaklık: -2°C’ye kadar dayanır (kısa süreli)
• Maksimum sıcaklık toleransı: 25°C
• Nem oranı: %60–70
• Gün uzunluğu: Kısa gün koşullarında gelişimi daha iyidir

Soğuk iklimlerde don tehlikesine karşı alçak tünel veya örtü altı yetiştiricilik tercih edilir. Akdeniz ve Ege bölgelerinde kışın açık alanda üretim yapılabilirken, İç Anadolu ve Marmara’da seralar zorunludur.

Toprak İstekleri

Marul, organik maddece zengin, geçirgen, nem tutma kapasitesi yüksek, hafif tınlı topraklarda en iyi sonucu verir.

• pH aralığı: 6,0–7,5
• Tuzluluğa hassastır; EC değeri 2 dS/m’yi aşmamalıdır.
• Killi ve su tutan topraklarda kök çürüklüğü riski artar.

Sulama Gereksinimi

Marulun kök yapısı yüzeyseldir; bu nedenle toprakta nemin sürekli korunması gerekir. Damlama sulama sistemi ile düzenli su verilmesi hem verimi artırır hem de hastalığı azaltır.

• Toplam su ihtiyacı (dönüm başına): 70–90 ton
• Sulama aralığı (ilkbahar): 3–4 gün
• Sulama aralığı (yaz): 1–2 gün
• Su sıcaklığı: 15–18°C olmalıdır (çok soğuk su bitkiyi strese sokar).

Aşağıdaki tablo, farklı üretim koşullarında ortalama sulama ihtiyacını özetler:

Işık ve Gölgeleme

Marul doğrudan güneş ışığını sever ancak yaz aylarında %30 gölgeleme filesi kullanmak kaliteyi artırır. Fazla ışık altında yapraklar sertleşir, pazarlanabilir görünüm azalır.

Ekim Zamanı

Bu takvim dikkate alındığında, serada üretim yapan çiftçiler kışın fiyat avantajı yakalarken, açık alanda üretim yapanlar düşük maliyet avantajı elde eder.

Genel Değerlendirme

Marul, Türkiye koşullarında dört mevsim üretilebilen nadir sebzelerden biridir. Ancak verimli üretim için:

• Serin iklim koşullarına dikkat edilmeli,
• Sulama düzeni aksatılmamalı,
• Toprak tuzluluğu kontrol altında tutulmalıdır.

Doğru koşullarda yetiştirildiğinde dönüm başına 5–6 ton verim almak mümkündür ve bu, 2025 yılı fiyatlarıyla yaklaşık 100.000–130.000 TL gelir anlamına gelir.

Bir Dönüm Araziden Ortalama Marul Verimi

Marul, kısa gelişim süresi ve sık ekim imkânı sayesinde birim alandan yüksek getiri sağlayan sebzelerden biridir. Ancak verim; tür, iklim, toprak yapısı, sulama düzeni ve gübreleme programına göre önemli ölçüde değişiklik gösterir.

2025 yılı koşullarına göre Türkiye’de marul üretiminde bir dönümden ortalama 3,5–6 ton ürün alınabilmektedir. Serada yapılan üretim, açık alana göre yaklaşık %30–40 daha yüksek verim verir.

Dönüm Başına Bitki Sayısı ve Hasat Potansiyeli

Aşağıdaki tablo, farklı üretim tiplerine göre ortalama ekim sıklığını ve hasat potansiyelini göstermektedir:

Görüldüğü gibi serada birim alandaki bitki sayısı fazla olduğu için toplam verim de belirgin şekilde artar. Ayrıca kontrollü ortam, su ve besin dengesinin daha verimli kullanılmasını sağlar.

Üretim Döngüsü ve Yıllık Hasat Sayısı

Marulun yetişme süresi ortalama 60–70 gündür. Uygun koşullarda bir üretici yılda:

• Açık alanda 3 defa,
• Serada ise 4–5 defa üretim yapabilir.

Bu da yıllık bazda bir dönümden toplam 15–25 ton arası ürün elde edilebileceği anlamına gelir.

Bu rakamlar, yıl boyu düzenli pazar bağlantısı kuran üreticiler için ciddi bir gelir potansiyeli sunar.

Verimi Etkileyen Başlıca Faktörler

1. Toprak Kalitesi: Organik madde oranı yüksek tınlı topraklar en yüksek verimi sağlar.
2. Sulama Düzeni: Toprak sürekli nemli olmalı, kuruma stresinden kaçınılmalıdır.
3. Besin Dengesi: Azot eksikliği yaprakları solgunlaştırır; fazla azot ise gevrekliği azaltır.
4. Hastalık ve Zararlılar: Yaprak biti, mildiyö ve kök çürüklüğü gibi sorunlar ürün kaybına yol açabilir.
5. Sıcaklık ve Işık: Aşırı sıcaklık bitkide sapa kalkmaya neden olur, kaliteyi düşürür.

Verim Artırma İpuçları

• Fideleri doğrudan tarlaya değil, 15–20 günlük ön yetiştirme ortamında büyütüp şaşırtma yapılmalı.
• Damlama sulamayla birlikte yaprak gübreleri (özellikle kalsiyum ve mikro elementler) kullanılmalı.
• Hasat sonrası toprağa yeşil gübre veya organik madde eklenmeli ki ikinci üretim döngüsü güçlü başlasın.

Güncel Verim-Gelir Örneği (2025 Ortalama)

Bu tabloda görüldüğü gibi bir dönüm maruldan elde edilen net kâr, üretim yöntemine bağlı olarak 25.000 TL ile 65.000 TL arasında değişmektedir.

Sonuç

Bir dönümde elde edilen marul verimi, üretim tarzı doğru yönetildiğinde kısa sürede yüksek gelir yaratır. Özellikle:

• Serada Iceberg üretimi,
• Açık alanda kıvırcık marul yetiştiriciliği,
  çiftçiler için en dengeli kârlılığı sunar.

Yıl içinde 3–4 kez ürün alınabilmesi sayesinde, marul yetiştiriciliği küçük ölçekli üreticiler için sürdürülebilir bir gelir modeli oluşturur.

Marul Üretiminde Gübreleme Programı

Marul, kısa sürede yüksek yaprak kütlesi oluşturduğu için besin maddesi tüketimi oldukça fazladır. Özellikle azot (N), fosfor (P) ve potasyum (K) dengesinin doğru ayarlanması verim ve kalite açısından belirleyicidir. Gübreleme, toprağın analiz sonuçlarına göre planlanmalı; aşırı kullanım hem maliyeti artırır hem de tuzluluk riskini yükseltir.

Marulun Besin Madde İhtiyacı (Dekar Bazında Ortalama)

Bu miktarlar, bir dönümde 4–6 ton marul verimi hedefleyen üretim planlamasında kullanılabilir.

Gübreleme Aşamaları

Marul yetiştiriciliğinde gübreleme genellikle üç temel aşamada yapılır:

1. Taban Gübreleme

Ekimden önce toprağa karıştırılan temel besinlerdir.

• Dekara 80–120 kg kompoze gübre (15-15-15 veya 20-20-0) uygulanır.
• Organik üretim yapanlar için 1–1,5 ton iyi yanmış ahır gübresi kullanılabilir.

2. Üst Gübreleme

Bitki 3–4 yapraklı döneme geldiğinde azot ve potasyum takviyesi yapılır.

• 1. uygulama: 20. gün civarında 20–25 kg Üre (%46 N)
• 2. uygulama: 40. gün civarında 15–20 kg Potasyum Sülfat

3. Yaprak Gübresi (Destekleyici)

Verim artırıcı mikro element ve kalsiyum içerikli sıvı gübreler 10–15 günde bir uygulanır.

• Kalsiyum nitrat (%15,5 N + %19 Ca): 1–2 kg/da
• Demir, çinko, mangan içerikli karışımlar: 300–500 cc/da

2025 Güncel Gübre Fiyatları (Tahmini Ortalama)

Bu maliyetler, 2025 yılı itibarıyla bir dönüm marul için sadece gübre giderini temsil eder. Serada üretim yapanlarda bu rakam 6.000 TL’ye kadar çıkabilir.

Organik Gübre Alternatifleri

Kimyasal girdi maliyetini düşürmek isteyen üreticiler için bazı organik çözümler:

• Solucan gübresi: 300–400 kg/da (yaklaşık 1.800 TL)
• Leonardit (hümik asit kaynağı): 25–30 kg/da
• Tavuk gübresi: 800–1.000 kg/da

Bu materyaller toprağın su tutma kapasitesini artırır ve mikrobiyal aktiviteyi destekler.

Gübreleme Takvimi (Ortalama 70 Günlük Üretim İçin)

Doğru Gübrelemenin Getirisi

• Ortalama %15–20 daha yüksek verim,
• Yaprak ağırlığında 50–100 g artış,
• Daha parlak yeşil renk ve daha uzun raf ömrü elde edilir.

Bu fark, 1 dönümde 4 ton yerine 4,8 ton ürün alınmasını sağlar; 20 TL/kg satış fiyatıyla yaklaşık 16.000 TL ek gelir anlamına gelir.

Su Tüketimi ve Sulama Maliyeti

Marul, yüzeysel kök yapısına sahip olduğu için düzenli suya en fazla ihtiyaç duyan sebzelerden biridir. Bitkinin %94’ü sudan oluşur ve gelişme döneminde topraktaki nem seviyesi hiçbir zaman %60’ın altına düşmemelidir. Özellikle fide tutum döneminde su yetersizliği, verimde %30’a varan kayıplara yol açabilir.

Marulun Su İhtiyacı

İklim, toprak tipi ve üretim şekline göre değişmekle birlikte, marulun bir üretim döngüsü boyunca dönüm başına 70–90 ton suya ihtiyacı vardır. Bu su miktarı, özellikle sıcak bölgelerde (Antalya, Mersin, Aydın) daha da artabilir.

Sulama Şekilleri

Marul yetiştiriciliğinde en yaygın üç sulama sistemi kullanılmaktadır:

1. Damlama Sulama:
   • En verimli yöntemdir.
   • Su kaybını %40’a kadar azaltır.
   • Aynı hat üzerinden sıvı gübre uygulanabilir (fertigasyon).
   • İlk yatırım maliyeti yüksektir (yaklaşık 8.000–10.000 TL/da), ancak uzun vadede amorti eder.
2. Yağmurlama Sulama:
   • Açık alanda küçük üreticiler tarafından tercih edilir.
   • Homojen sulama sağlar, ancak yaprak ıslaklığı mantar hastalıklarını artırabilir.
3. Karık Sulama:
   • Geleneksel sistemdir, su kaybı yüksektir.
   • Modern üretimde önerilmez çünkü toprakta tuz birikimi yaratabilir.

Sulama Programı (Ortalama 70 Günlük Üretim İçin)

Bu plana göre 70 günlük bir üretim döneminde ortalama 80 ton su kullanılır.

Sulama Sistemi Kurulum Maliyeti

Damlama sistemi ortalama 5 yıl kullanılabildiği için yıllık maliyeti yaklaşık 1.500–1.600 TL/da’ya denk gelir.

Elektrik ve Su Gideri Hesabı (2025 Verileriyle)

Elektrik fiyatları (tarımsal sulama tarifesi) ortalama 3,75 TL/kWh seviyesindedir.

• 1 ton suyu kuyudan basmak için ortalama 0,25 kWh enerji gerekir.
• 80 ton su x 0,25 kWh = 20 kWh enerji
• 20 kWh x 3,75 TL = 75 TL/gün, 70 günde ≈ 5.200 TL/dönüm elektrik gideri oluşur.

Ancak bu rakam damlama sisteminde %60 tasarrufla 2.000 TL civarına düşebilir.

Su Kalitesi ve Tuzluluk

Marul, tuzluluğa oldukça hassas bir bitkidir.

• EC değeri 2 dS/m üzerindeyse, büyüme durur ve yaprak kenarlarında yanmalar oluşur.
• Sulama suyunun pH’sı 6,0–7,5 aralığında olmalıdır.
• Yüksek bikarbonat içeriği (sert su) kullanılıyorsa periyodik asitleme yapılmalıdır.

Su Yönetiminde Dikkat Edilmesi Gerekenler

• Sulama sabah erken saatlerde yapılmalı, özellikle yazın akşam sulamasından kaçınılmalıdır.
• Toprak nem sensörleri veya basit tensiyometrelerle sulama zamanı belirlenebilir.
• Fazla sulama hem kök çürüklüğü riskini artırır hem de besin yıkanmasına neden olur.

Genel Sonuç

Su, marul üretiminde maliyetin yaklaşık %10–15’ini oluşturur ancak verimdeki etkisi %40’a kadar çıkabilir.
Damlama sistemiyle kontrollü sulama yapan üreticiler, aynı dönümde açık sulama yapanlara göre ortalama 1 ton daha fazla ürün elde etmektedir.

Fideler, Tohumlar ve Dikim Maliyeti

Marul yetiştiriciliğinde başarı büyük ölçüde sağlıklı fide ve kaliteli tohum seçimine bağlıdır. Fide döneminde yapılan hatalar, hem ürün miktarını hem de pazarlanabilir kaliteyi doğrudan etkiler. 2025 yılında artan fide, torf ve enerji fiyatları nedeniyle fide maliyetleri önceki yıllara göre %40 civarında yükselmiştir.

Tohum ve Fide Seçimi

Marul tohumları doğrudan tarlaya ekilebilse de, verim açısından fide ile dikim tercih edilir. Bu sayede hem tutma oranı yükselir hem de üretim süresi kısalır.

Tohum seçiminde dikkat edilmesi gereken kriterler:

• Yüksek çimlenme oranı (%85 ve üzeri)
• Hastalıklara dayanıklı hibrit çeşitler (özellikle mildiyö ve Fusarium’a karşı)
• Pazar talebine uygun renk ve yaprak formu
• Raf ömrü yüksek türler (Iceberg, Lollo gibi)

2025 itibarıyla sertifikalı hibrit tohumların gram fiyatı 40–60 TL arasında değişmektedir. 1 gram tohumdan yaklaşık 1.000 fide elde edilir.

Fide Üretimi veya Satın Alma Seçeneği

Açık alan üretimi için dönüm başına ortalama 12.000–15.000 fide, serada ise 18.000–22.000 fide gerekir.

Dönüm Başına Fide Maliyeti (2025)

Bu değerler, fide satın alarak üretim yapan bir çiftçi için ortalama gideri temsil eder. Kendi fidesini üretenler için maliyet %40 daha düşüktür.

Fide Dikimi ve Şaşırtma

• Fideler genellikle 3–4 yapraklı dönemde (15–20 günlük) tarlaya şaşırtılır.
• Dikimden önce kökler organik solüsyon veya köklenme teşvik edici karışımlarla ıslatılmalıdır.
• Her fidenin toprağa yerleşim derinliği aynı olmalıdır; çok derin dikim kök çürümesine, yüzeysel dikim kurumaya neden olur.
• En uygun dikim zamanı sabah erken saatler veya akşam üzeridir.

Dikim İşçiliği ve Maliyet

2025 yılı itibarıyla tarla işçiliği saatlik ortalama 170–200 TL’dir.
Bir dönümlük alanın fide dikimi:

• 4–5 işçiyle ortalama 5 saat sürer.
• Günlük toplam maliyet ≈ 4.000–5.000 TL/da civarındadır.

Fidelerin Tutma Oranı

• Kaliteli fide ve doğru dikimle tutma oranı %95–98 seviyesindedir.
• Uygun olmayan toprak nemi veya yüksek sıcaklık bu oranı %85’in altına düşürebilir.
• Tutmayan fidelerin yerine 7–10 gün içinde yenileri dikilmelidir.

Fide ve Dikim Maliyetinin Toplam Etkisi

Aşağıdaki tablo, 1 dönümlük alanda ortalama fide ve dikim maliyetinin üretim bütçesine etkisini gösterir:

Bu gider, toplam üretim maliyetinin yaklaşık %50’sini oluşturur. Bu nedenle fide seçimi ve dikim planlaması marul yetiştiriciliğinde kârlılığı doğrudan belirler.

Verimli Dikim İçin Öneriler

• Toprak önceden nemlendirilmiş olmalı.
• Fideler 10–15 cm kök derinliğinde dikilmeli.
• İlk sulama (can suyu) hemen dikim sonrası yapılmalı.
• Damlama sistemleri aktif hale getirilip ilk 10 gün düzenli nem kontrolü sağlanmalı.

Sonuç olarak, doğru türde, hastalıklara dayanıklı, kökü güçlü ve sık dikime uygun fide kullanımı, hem yüksek verim hem de düşük fire oranı sağlayarak marul üretiminde net kârı belirgin şekilde artırır.

Gübre ve İlaç Giderleri

Marul üretiminde toplam maliyetin önemli bir kısmını gübre ve ilaç giderleri oluşturur. 2025 yılı itibarıyla gübre fiyatlarındaki artış, özellikle azot ve potasyum içerikli ürünlerde üretim maliyetini ciddi şekilde etkilemektedir. Bununla birlikte, doğru planlanmış bir besleme ve koruma programı sayesinde hem verim artışı sağlanabilir hem de ürün kayıpları minimuma indirilebilir.

1. Gübre Giderleri

Marul kısa sürede yüksek yaprak yüzeyi oluşturduğu için azot ağırlıklı gübreleme ister. Ancak azot fazlalığı bitkide gevşek yapı ve sapa kalkma gibi kalite kayıplarına neden olur. Dolayısıyla dengeli bir program uygulanmalıdır.

Aşağıdaki tablo, 1 dönüm marul üretimi için ortalama gübre kullanım miktarlarını ve 2025 fiyatlarına göre tahmini maliyetleri göstermektedir:

Bu ortalama maliyet seralarda 8.000–9.000 TL’ye kadar çıkabilir; çünkü serada bitkiler daha yoğun dikilir ve besin ihtiyacı artar.

2. İlaç Giderleri

Marul üretiminde en sık karşılaşılan problemlerden biri yaprak hastalıkları ve mantar enfeksiyonlarıdır. Özellikle yüksek nem ortamında yetiştirilen marullarda mildiyö, yaprak lekesi, kök çürüklüğü gibi sorunlar ciddi ürün kaybına neden olabilir.

3. Gübre + İlaç Toplam Maliyeti

Bu tutar, marul üretiminde genel giderlerin yaklaşık %15–20’sini oluşturur.

4. Maliyetleri Azaltmak İçin Öneriler

1. Toprak analizi yapılmadan gübre verilmemelidir. Gereksiz gübreleme hem maliyet hem de tuzluluk riski oluşturur.
2. Fertigation (damlama ile gübreleme) yöntemiyle daha az gübreyle aynı verim alınabilir.
3. Mantar hastalıklarına karşı hava sirkülasyonu yüksek sera sistemleri tercih edilmelidir.
4. Biyolojik mücadele (örneğin neem yağı, Trichoderma mantarı) ile kimyasal ilaç kullanımı azaltılabilir.
5. Aynı alanda üst üste marul ekimi yapılmamalı, 2–3 yılda bir ürün rotasyonu uygulanmalıdır.

5. Yıllık Üretimde Gider Dağılımı

Aşağıda, 1 dönüm marul üretiminde gübre ve ilaç giderlerinin genel bütçe içindeki payı gösterilmektedir:

Görüldüğü gibi gübre ve ilaç giderleri toplam maliyetin yaklaşık beşte birini oluşturur. Ancak bu iki kalemden tasarruf edilmesi verimi düşürebileceği için dikkatli planlama şarttır.

Sonuç

Doğru gübreleme ve ilaçlama, marul yetiştiriciliğinde hem verimi hem raf ömrünü belirleyen en kritik iki unsurdur.
Bir dönümde 5 ton ürün hedefleyen bir üretici, ortalama 10.000 TL’lik bu yatırım sayesinde 15.000–20.000 TL ek gelir elde edebilir.

İşçilik ve Enerji Maliyetleri

Marul yetiştiriciliğinde kâr oranını doğrudan etkileyen iki temel unsurdan biri işçilik, diğeri ise enerji maliyetidir. Özellikle 2025 yılında artan asgari ücret, yakıt ve elektrik fiyatları bu kalemlerde ciddi yükselişlere yol açmıştır. Ancak üretim planlaması doğru yapıldığında bu giderleri kontrol altında tutmak mümkündür.

1. İşçilik Giderleri

Marul üretiminde işçilik ihtiyacı, üretimin açık alanda mı yoksa serada mı yapıldığına göre değişir. Serada daha sık dikim ve kontrollü üretim gerektiğinden işçilik yoğunluğu %25–30 daha fazladır.

Ortalama tarım işçiliği ücretleri (2025):

• Saatlik ücret: 180–200 TL
• Günlük ücret (8 saat): 1.400–1.600 TL

Başlıca İşçilik Aşamaları

Seralarda işçilik maliyeti 10.000–12.000 TL’ye kadar çıkabilmektedir. Bu tutar, toplam üretim maliyetinin yaklaşık %15–20’sine denk gelir.

2. Enerji Giderleri

Enerji tüketimi, özellikle sulama pompaları, sera ısıtma sistemleri, aydınlatma ve fanlar gibi ekipmanlardan kaynaklanır.
Elektrik maliyeti 2025 yılında tarımsal üretimde ortalama 3,75 TL/kWh seviyesindedir.

Ortalama Enerji Tüketimi ve Maliyeti

Seralarda enerji maliyetinin artmasının en önemli nedeni, ısıtma ve havalandırma sistemlerinin sürekli çalışmasıdır. Soğuk iklimlerde kış döneminde ısıtma yapılmazsa gelişim süresi uzar, ürün kalitesi düşer.

3. Yakıt ve Makine Kullanımı

Açık alanda üretim yapan çiftçiler için traktör, tırmık, pulluk, pülverizatör gibi ekipmanların yakıt tüketimi de hesaba katılmalıdır.

4. İşçilik ve Enerji Maliyetlerinin Azaltılması

1. Damlama otomasyonu kullanarak hem su hem enerji tasarrufu yapılabilir.
2. Sulama pompalarında zamanlayıcı ve basınç regülatörleri kullanmak verimliliği artırır.
3. Küçük üreticiler için komşu tarlalarla ortak işçilik planı yapılabilir (özellikle hasat döneminde).
4. Sera üretiminde ısı perdesi ve doğal havalandırma sistemleri enerji maliyetini %20 azaltır.
5. Elektrik tarifesi uygun değilse güneş paneli yatırımı (yaklaşık 1 dönüm için 5–6 bin watt sistem) uzun vadede geri dönüş sağlar.

5. Genel Toplam

6. Sonuç

İşçilik ve enerji maliyetleri, marul yetiştiriciliğinde giderlerin yaklaşık %25–30’unu oluşturur.
Ancak bu kalemler iyi planlandığında, özellikle damlama otomasyonu ve verimli iş planlaması sayesinde dönüm başına 2.000–3.000 TL tasarruf elde etmek mümkündür.

Bu tasarruf, 5 dönümlük bir işletmede sezonda 10.000–15.000 TL ek kâr anlamına gelir.

Ortalama Satış Geliri ve Kâr Analizi

Marul yetiştiriciliğinde kârlılığı belirleyen temel faktör, ürün fiyatı, verim ve girdi maliyetleri arasındaki dengedir. 2025 yılı itibarıyla üretim maliyetleri önemli ölçüde artsa da, özellikle kış döneminde serada yapılan üretimler hâlâ yüksek kâr potansiyeli taşımaktadır.

1. Ortalama Satış Fiyatları (2025 Verileriyle)

Marul fiyatları, mevsime ve üretim tipine göre oldukça değişkendir. 2025 ilkbahar dönemi ortalaması aşağıdaki gibidir:

Seralarda üretilen marullar, özellikle kış aylarında açık alana göre %30–40 daha yüksek fiyatlardan satılmaktadır.

2. Ortalama Gelir Hesaplaması

Ortalama verim ve fiyatlara göre dönüm başına gelir hesabı:

Serada bir dönümden alınan gelir açık alana göre yaklaşık %50 daha fazladır.

3. Ortalama Maliyet ve Net Kâr

Önceki başlıklarda hesaplanan ortalama giderler (fide, gübre, sulama, enerji, işçilik vb.) dikkate alındığında:

Bu tablo, marulun küçük ölçekli üretim için hâlâ yüksek nakit dönüşü sağlayan ürünlerden biri olduğunu göstermektedir.

4. Karlılığı Artıran Faktörler

1. Kış döneminde üretim: Piyasada arz az olduğu için fiyatlar yükselir.
2. Soğuk hava deposu veya doğrudan satış: Ürünü depolayıp 1–2 hafta sonra satmak %10 ek kazanç sağlar.
3. Sürekli üretim planı: Yıl içinde 3–4 döngü yapılabildiği için gelir süreklidir.
4. Organik üretim / yerel pazar: Kimyasal girdi kullanmadan yapılan üretimlerde kg başı fiyat 30 TL’ye kadar çıkabilir.
5. Kendi fidesini üretmek: Dönüm başına 10–15 bin TL tasarruf sağlar.

5. Karlılığı Azaltan Faktörler

• Ani sıcaklık değişimleri → verim kaybı
• Fazla sulama veya azot → yaprak çürümesi
• Ucuz fide kullanımı → düşük tutma oranı
• Pazar yığılması (özellikle ilkbaharda) → fiyat düşüşü
• Yüksek elektrik maliyeti → sera üretiminde kâr düşer

6. Yıllık Kâr Potansiyeli

Marulun kısa üretim döngüsü sayesinde bir yıl içinde 3–4 kez ekim yapılabilir.
Bu durumda yıllık kâr hesabı:

Bu değerler, marulun Türkiye’de kısa sürede sermaye döndüren en verimli sebzelerden biri olduğunu gösterir.

7. Kârlılık Özet Tablosu

8. Sonuç

Marul yetiştiriciliği, düşük yatırım gereksinimi ve kısa üretim süresiyle özellikle 1–5 dönümlük işletmeler için hâlâ oldukça cazip bir iştir.
Yıl içinde birkaç kez üretim yapılabilmesi, fiyat oynaklığına rağmen çiftçiye sürekli gelir sağlar.

Doğru fide seçimi, dengeli gübreleme ve modern sulama sistemleriyle çalışan bir üretici, 2025 koşullarında 1 dönümden ortalama 60.000 TL net kâr elde edebilir.

Marulda Hasat ve Pazar Süreci

Marul yetiştiriciliğinde üretimin en hassas ve getiriyi belirleyen aşaması hasat ve pazarlama sürecidir. Ürün kalitesi ne kadar yüksek olursa olsun, hasat ve sevkiyat doğru yapılmadığında hem raf ömrü kısalır hem de pazar değeri düşer. Marulun yaprak yapısı narin olduğu için bu süreçteki hatalar doğrudan ekonomik kayıp anlamına gelir.

1. Hasat Zamanı ve Olgunluk Belirtileri

Marul genellikle ekimden 50–75 gün sonra, çeşide ve iklim koşullarına göre hasat olgunluğuna ulaşır.

Hasat için uygun zamanın göstergeleri:

• Yapraklar tam büyümüş, gevrek ve dolgun olmalıdır.
• Göbekli türlerde baş kısmı sıkı ve serttir.
• Kıvırcık türlerde dış yapraklar açık yeşil, iç yapraklar sarımsı renktedir.
• Sapa kalkma başlamadan hasat yapılmalıdır.

Geç kalınan hasatlar, marulun acılaşmasına, gevrekliğini yitirmesine ve pazar değerinin düşmesine neden olur.

2. Hasat Şekli

Marul hasadı tamamen elle yapılır. Bu hem dikkat gerektirir hem de bitkinin zarar görmeden çıkarılmasını sağlar.

• Hasat genellikle sabah erken saatlerde yapılır (güneş yükselmeden).
• Bitkinin toprakla birleştiği noktadan keskin bir bıçakla kesilir.
• Hasattan sonra kök kısmı yıkanmaz; yalnızca yaprak üzerindeki fazla toprak silkelenir.
• Ürün doğrudan gölgelik alanlara taşınmalı, güneş altında bekletilmemelidir.

3. Hasat Sonrası İşlemler

Marul, hasat sonrası dönemde çok hızlı su kaybeder. Bu nedenle ürünün tazeliğini korumak için hemen ön soğutma (pre-cooling) uygulanmalıdır.

Uygulama Adımları:

1. Hasattan hemen sonra ürün gölgeye alınır.
2. 10–12°C sıcaklıkta suyla hızlı soğutma yapılır.
3. Ürün plastik kasalara veya delikli kutulara dizilir.
4. Nemli ortamda muhafaza edilirse 7–10 gün tazeliğini korur.

4. Ambalajlama ve Nakliye

Marul taşımaya karşı oldukça hassastır. Bu yüzden ambalajlama süreci önemlidir.

Kullanılan ambalaj türleri:

• 10–12 kg kapasiteli plastik kasalar
• Delikli karton kutular (özellikle Iceberg türü için)
• Toptan satışta açık kasalar, perakendede shrink ambalajlı paketler

Nakliye araçlarının içi soğutmalı (5–10°C) olmalıdır. Uzun mesafelerde soğutmasız taşınan marullarda %20’ye kadar fire görülebilir.

5. Pazar Seçenekleri

Türkiye’de marulun pazarlama kanalları üç ana grupta toplanabilir:

Büyük üreticiler için hal sistemi en pratik yolken, küçük üreticiler yerel pazar veya doğrudan restoran satışlarında daha yüksek kâr elde eder.

6. Pazarlama Stratejileri

1. Sözleşmeli üretim: Zincir marketlerle veya otel gruplarıyla yapılan sözleşmeler istikrarlı gelir sağlar.
2. Kooperatif üyeliği: Ambalajlama, soğutma ve lojistik maliyetleri paylaşılabilir.
3. Markalı satış: Yerel markalar altında satış (örnek: “Niksar Tarlası Marulu”) güven yaratır.
4. Sosyal medya tanıtımı: Küçük üreticiler için doğrudan tüketiciye ulaşmanın en etkili yollarından biridir.

7. Hasat ve Pazar Döneminde Kârlılık

Kış döneminde serada üretilen marullar genellikle 25–30 TL/kg fiyatla satılır.
Açık alanda ise hasat dönemi yoğun olduğunda fiyatlar 15–18 TL’ye kadar düşebilir.

Aşağıda pazar dönemine göre gelir farkı gösterilmiştir:

8. Sonuç

Marulda hasat ve pazar süreci, üretim kadar önemlidir.

• Hasadın doğru zamanda yapılması,
• Ürünün hızlı soğutulup uygun ambalajda taşınması,
• Doğru pazar kanalının seçilmesi,

kârlılığı %25’e kadar artırabilir.

Modern soğuk zincir ve doğrudan satış yöntemlerini kullanan üreticiler, 2025 yılında dönüm başına ortalama 10.000–15.000 TL ek gelir elde edebilmektedir.

Riskler ve Dikkat Edilmesi Gerekenler

Marul yetiştiriciliği kısa sürede gelir getiren bir üretim modeli olsa da, birçok çevresel ve ekonomik riske açıktır. Özellikle iklim değişkenliği, hastalık baskısı, pazar dalgalanmaları ve artış gösteren girdi fiyatları üreticinin kâr oranını doğrudan etkileyebilir. 2025 yılında maliyetlerin yüksek, fiyatların dalgalı olması nedeniyle risk yönetimi artık her üretici için zorunlu hale gelmiştir.

1. İklimsel Riskler

Marul serin iklim bitkisi olduğu için sıcaklık ve nem dengesine duyarlıdır.

• Aşırı soğuklar: Bitkide don yanıkları ve kök çürüklüğü oluşturur. Özellikle -5°C altındaki sıcaklıklar ciddi zarar verir.
• Aşırı sıcaklar: 25°C’nin üzerindeki uzun sıcaklık periyotları sapa kalkma, yaprak sararması ve acılaşma yapar.
• Ani sıcaklık değişimleri: Özellikle ilkbahar döneminde verimi %30’a kadar düşürebilir.

Çözüm:

• Kış üretiminde sera örtüsü veya alçak tünel kullanılmalı.
• Yaz üretiminde %30 gölgeleme filesi tercih edilmeli.
• Nem sensörü ve termometreyle mikro iklim sürekli izlenmeli.

2. Hastalık ve Zararlılar

Marul yaprak yapısı nedeniyle çok sayıda mantar ve zararlı organizmaya karşı hassastır.

Dikkat: İlaçlamalar hasattan en az 15 gün önce kesilmelidir.

3. Pazar ve Fiyat Dalgalanmaları

Marul, kısa ömürlü ve hızlı bozulan bir ürün olduğu için arz fazlası dönemlerde fiyatlar hızla düşer. Özellikle ilkbaharda birçok bölgede aynı anda hasat yapıldığında toptan fiyatlar 15 TL/kg seviyesine kadar gerileyebilir.

Çözüm Önerileri:

• Farklı ekim zamanlarıyla ürün yoğunluğu dağıtılabilir.
• Yerel pazar veya restoran zincirlerine doğrudan satış yapılabilir.
• Soğuk hava deposu veya kısa süreli stoklama planı oluşturulabilir.

4. Su ve Enerji Maliyetleri

Yüksek elektrik ve su maliyetleri, özellikle seracılar için kârlılığı azaltır. 2025 yılında su maliyetleri %25, elektrik maliyetleri %35 artmıştır.

Çözüm:

• Güneş paneli sistemi (5 kW kapasite) kurulumu ile elektrik gideri %60 azaltılabilir.
• Damlama sulamada basınçlı regülasyon sistemi kullanılmalı.
• Toprak nem sensörleri ile fazla sulama engellenmeli.

5. Toprak Yorgunluğu

Aynı arazide sürekli marul yetiştirmek, toprakta besin dengesizliği ve hastalık birikimine yol açar.

Çözüm:

• 2–3 yılda bir ürün rotasyonu (örneğin marul → soğan → baklagil).
• Organik madde takviyesi (solucan gübresi, kompost).
• Toprak solarizasyonu: Yaz aylarında tarlayı 30–40 gün şeffaf naylonla örtmek.

6. Nakliye ve Depolama Kayıpları

Marul hasattan sonra çok hızlı su kaybeder. Soğuk zincir kurulmadığında taşıma sırasında %10–25 arasında fire oluşabilir.

Önlem:

• Hasattan hemen sonra soğutma (0–4°C).
• Nem oranı %95 civarında tutulmalı.
• Uygun ambalaj (delikli kasalar) kullanılmalı.

7. Girdi Fiyatlarındaki Artış

2025’te özellikle gübre, fide ve nakliye fiyatları önceki yıla göre ortalama %40 artış göstermiştir. Bu nedenle maliyet hesabı yapılmadan üretime başlanmamalıdır.

Öneri:

• Girdi tedarikçileriyle sezon başında sabit fiyatlı sözleşme yapılabilir.
• Kendi fidesini yetiştiren üretici dönüm başına 10–15 bin TL tasarruf sağlar.
• Kooperatif alımlarıyla toptan gübre ve ilaç temin edilerek maliyet düşürülür.

8. İşgücü ve Zamanlama Sorunları

Hasat döneminde yeterli işçi bulunamaması, ürünün tarlada beklemesine yol açar. Bu da marulda hızlı solma ve kayıp demektir.

Çözüm:

• Hasat dönemleri önceden planlanmalı, yerel işçi bağlantısı kurulmalı.
• Küçük üreticiler, komşu tarlalarla ortak işçilik planı oluşturabilir.

9. Tüketim Tercihlerindeki Değişim

Artan sağlık bilinciyle tüketiciler artık organik, pestisitsiz, yerel ürünleri tercih ediyor. Konvansiyonel üreticiler bu trende ayak uydurmadığında pazar payı düşebilir.

Çözüm:

• Kimyasal ilaç kalıntısı içermeyen üretim yöntemleri benimsenmeli.
• Sertifikalı “iyi tarım” veya “organik üretim” belgeleri alınabilir.
• Sosyal medya üzerinden ürünün üretim süreci şeffaf biçimde paylaşılmalı.

10. Genel Değerlendirme

Marul yetiştiriciliği riskli bir iş değildir, ama plansız üretim yapıldığında kolayca zarara dönüşebilir.
Kârlı bir üretim için:

• İklim koşullarına uygun ekim zamanı,
• Güvenilir fide ve dengeli gübreleme,
• Soğuk zincirli nakliye,
• Bilinçli pazar planlaması
  zorunludur.

Doğru yönetilen bir işletmede bu risklerin etkisi %80 oranında azaltılabilir ve çiftçi, 2025 koşullarında dönüm başına 60.000 TL’ye kadar net kazanç elde edebilir.

Marul Yetiştiriciliği Karlı mı? (Genel Değerlendirme)

Marul, Türkiye koşullarında kısa sürede ürün alınabilen, pazarı geniş, işleme ve depolama ihtiyacı az olan bir sebzedir. Bu özellikleri sayesinde hem küçük ölçekli hem de orta büyüklükteki işletmeler için hızlı nakit dönüşü sağlayan en uygun tarım ürünlerinden biri kabul edilir.

2025 yılı itibarıyla artan girdi maliyetlerine rağmen, doğru planlama ve pazar stratejisiyle marul yetiştiriciliği net kârlı olmaya devam etmektedir.

1. Karlılık Üzerine Temel Göstergeler

Bu veriler, 2025 yılı ortalama piyasa fiyatlarına göre hazırlanmıştır. Özellikle kış döneminde yapılan sera üretimi, açık alana kıyasla yaklaşık iki kat kâr potansiyeli taşır.

2. Karlılığı Artıran Unsurlar

1. Yıl İçinde Çoklu Hasat:
   • Marulun yetişme süresi 60–70 gün olduğundan yılda 3–4 kez ekim yapılabilir.
   • Bu da yıllık toplam geliri önemli ölçüde yükseltir.
2. Düşük Başlangıç Sermayesi:
   • Diğer sera sebzelerine (domates, salatalık vb.) göre yatırım maliyeti çok düşüktür.
   • 1 dönüm üretim için ortalama 50–80 bin TL yeterlidir.
3. Kısa Pazarlama Zinciri:
   • Marul doğrudan pazar veya restoranlara satılabilir.
   • Aracı az olduğu için üretici kârı yüksektir.
4. Yüksek Tüketim Talebi:
   • Marul, Türkiye’de yıl boyu tüketilen bir sebzedir.
   • Market ve restoran zincirleri sürekli alım yapar.
5. Küçük Alanlarda Verimlilik:
   • 1 dönümden 5–6 ton ürün alınabilir; bu, aynı alandaki birçok sebzeye göre oldukça yüksektir.

3. Karlılığı Azaltan Unsurlar

1. Artan Girdi Fiyatları:
   • Fide, gübre, enerji ve işçilik maliyetlerindeki yıllık artış, kâr marjını daraltır.
2. Pazar Dalgalanmaları:
   • Hasat döneminde arz fazlası oluştuğunda fiyatlar 15 TL/kg seviyesine kadar düşebilir.
3. Kısa Raf Ömrü:
   • Marulun tazeliğini koruma süresi 5–10 gündür; depolama koşulları yoksa fire oranı artar.
4. İklim Riskleri:
   • Aşırı sıcak veya don olayları üretimi doğrudan etkiler.

4. Küçük Üretici İçin Karlılık Hesabı (1 Dönüm Örnek)

Bu tablo, düzenli üretim ve doğru pazar planlaması yapan küçük bir çiftçinin, sadece 1 dönüm seradan yıllık 200.000 TL’nin üzerinde net gelir elde edebileceğini göstermektedir.

5. Büyük Ölçekli Üretimde Karlılık

10 dönüm ve üzeri üretim yapan işletmelerde:

• Toplu alım anlaşmalarıyla girdi maliyetleri %10–15 azalır.
• Nakliye ve işçilik verimliliği artar.
• Ancak büyük hacimli üretimde pazar yönetimi kritik hale gelir.

Bu ölçekteki bir işletmede (10 da), yıllık toplam net kazanç 1,5–2 milyon TL civarındadır.

6. Kârlılığı Artırmanın Pratik Yolları

1. Kendi Fidesini Üret: Dönüm başına 10–15 bin TL tasarruf.
2. Damlama Gübreleme (fertigasyon): %20’ye varan verim artışı.
3. Soğuk Hava Deposu veya Mini Soğutucu: Fire oranını %25’ten %5’e indirir.
4. Yerel Marka veya Doğrudan Satış: Kg fiyatında 5–10 TL fark yaratır.
5. Kooperatif Üyeliği: Girdi maliyetlerini %10 düşürür, pazarlık gücünü artırır.

7. Genel Değerlendirme

Marul yetiştiriciliği, Türkiye’nin iklim koşulları ve pazar yapısı göz önüne alındığında hâlâ yüksek getiri sağlayan bir sebze üretimi olarak öne çıkmaktadır.

• Üretim süresi kısa → sermaye dönüşü hızlı,
• Pazar geniş → satış riski düşük,
• Dönüm başına gelir yüksek → küçük yatırımda büyük kazanç mümkün.

Sonuç olarak:
2025 yılı şartlarında, dengeli gübreleme, modern sulama ve iyi pazar planlaması yapan üretici için marul yetiştiriciliği %40–50 net kâr oranıyla son derece kârlı bir yatırım olmaya devam etmektedir.